فراهم شدن زمینه عرضه لوازم خانگی قاچاق در بازار

یکی از معضلاتی که بازار لوازم خانگی همواره با آن مواجه بوده است، عرضه کالاهای قاچاق لوازم خانگی در بازار است.

بعد از تحریم‌ها علیه ایران و خروج برندهای تولید کننده لوازم خانگی خارجی از ایران با وجود اینکه اقداماتی برای مبارزه با عرضه لوازم خانگی قاچاق انجام شد، اما  با توجه به تمایلی که مردم نسبت به خرید برندهای خارجی داشتند، فضا برای عرضه لوازم خانگی قاچاق بیشتر شد.

تبلیغات

به گفته احسان فدایی کارشناس حوزه صنعت  لوازم خانگی با وجود اقداماتی که برای مبارزه با عرضه کالای قاچاق در سطح بازار صورت گرفته است، اما به دلیل عدم حمایت از حلقه آخر توزیع، یعنی خرده فروشان و عدم حمایت‌های لازم از سوی تولید کنندگان فضا برای عرضه کالاهای قاچاق وجود دارد و چه بسا طی چند سال اخیر با وجود مشکلات اقتصادی، فضا برای عرضه کالاهای قاچاق و حتی تقلبی حوزه لوازم خانگی بیشتر شده است.

فارس: یکی از مشکلات حوزه لوازم خانگی بخصوص در بخش عرضه وجود کالاهای قاچاق است چرا با وجود تاکیداتی که نسبت به ضرورت حذف قاچاق صورت می گیرد و اقدامات نسبی که در این بخش در مورد مبارزه با کالاهای قاچاق انجام شده باز هم فضای برای عرضه کالاهای قاچاق فراهم است؟

فدایی: در سال های گذشته در حوزه لوازم خانگی مسئولان کمک کردند تا تولید در این بخش رونق بگیرد و برای اینکه برندهای ایرانی جایگاه و سهم بهتر و بالاتری در بازار به دست آوردند، فاکتورهایی از قبیل ممنوعیت واردات، ممنوعیت تبلیغات برندهای خارجی را اجرا کردند.

در صنعت لوازم خانگی سه ضلع  تولید کننده، توزیع کننده و مصرف کننده وجود دارد، اما برای مبارزه با قاچاق طی سال‌های گذشته به ضلعی که نقش تعیین کننده‌ای می‌توانست در کاهش قاچاق لوازم خانگی داشته باشد، یعنی ضلع توزیع کننده یا فروشندگان خرد توجه نشده است.

تولید کنندگان صنعت لوازم خانگی، تولیداتشان را به توزیع کنندگان عمده یا بنکداران که به صورت منطقه‌ای فعالیت می‌کنند، می‌دهند و توزیع کنندگان خرد نیز با این توزیع کنندگان عمده  یا همان بنکداران ارتباط برقرار می‌کنند و کالای مورد نیاز خود را از آنها تهیه می‌کنند.

بنابراین تولیدکننده عمده یا بنکدار ارتباط مستقیم با مصرف کننده ندارد، بلکه توزیع کننده خرد یا فروشنده کف بازار ارتباط مستقیم با مصرف کننده دارد.

فارس: واردات کالای قاچاق و بخصوص لوازم خانگی قاچاق همواره وجود داشته، اما بعد از اتفاقاتی که در سال 97 افتاد، یعنی وضع تحریم‌ها علیه ایران و خروج تولیدکنندگان لوازم خانگی خارجی از ایران،  فضای برای جولان بیشتر کالاهای قاچاق فراهم شد، چرا با وجود خروجی برندهای تولید کننده لوازم خانگی خارجی تولید کنندگان ایرانی نتوانستند، جایگاه خود را در بازار به خوبی به دست آوردند و اکنون بخشی از این بازار در اختیار کالاهای قاچاق و حتی تقلبی است؟

تا پیش از تحریم ها  از آنجا که برندهای خارجی به راحتی در کشورمان فعالیت، تولید و تبلیغات داشتند، قیمت لوام خانگی تقریبا متعادل بود و میزان استقبال از لوازم خانگی قاچاق نسبت به الان کمتر بود، زیرا مردم می توانستند لوازم خانگی خارجی که به صورت قانونی یا رسمی وارد کشور شده بود یا در داخل کشور تولید می شد  را خریداری کنند و برندهای خارجی موجود، به راحتی با فروشگاه ها  یا عرضه کنندگان خرد کار می کردند  و تولیدات خود را برای فروش در اختیار آنها قرار می‌دادند و براین اساس همه چیز طبق روال انجام می شد.

شیوه انتخاب برند برای خرید نیز اغلب براساس توصیه اقوام، دوستان و آشنایان بود یعنی اگر یک برند لوازم خانگی مورد تایید آشنایان قرار می‌گرفت، ترجیح می دادند آن را خریداری کنند، بنابراین نسبت به خرید برندهایی اقدام می‌کردند که مورد تایید جامعه آماری مورد نظرشان باشد.

ما بعد از تحریم ها و خروج برندهای خارجی از کشور، فضا برای عرضه تولیدات داخلی بیشتر فراهم شد و این تولیدکنندگان مجبور شدند برای معرفی محصولاتشان شروع به تبلیغ کنند و اتفاقا هزینه‌های زیادی نیز صرف این کار کردند. در اینجا دیگر مردم نقش تبلیغی زیادی نداشتند، زیرا اغلب مردم مصرف کنندگان برندهای خارجی لوازم خانگی بودند و با برندهای لوازم خانگی داخلی آشنایی کمتری داشتند و لذا نمی‌توانستند خرید آن را با اطمینان خاطر به دیگران توصیه کنند.

 ترجیح تولید کنندگان لوازم خانگی به فروش محصولات از طریق برندشاپ ها به جای عرضه در واحدهای صنفی

فروشندگان خرد نیز از آنجا که برندهای ایرانی مانند برندهای خارجی برایشان سود آور نبود نسبت به تبلیغ برندهای ایرانی کمتر اقدام می‌کردند، لذا تولید کنندگان ایرانی برای اینکه بتوانند جایگاه خود را در بازار بدست آوردند نسبت به ایجاد فروشگاه‌های برند اقدام کردند و  تولید کنندگان مختلف هر کدام چند برند شاپ را در خیابان های مختلف ایجاد کردند تا بتوانند از این طریق نسبت به عرضه محصولات خود اقدام کنند.

البته این اقدام در نوع خود اتفاق خوبی بود، اما موجب شد توزیع کنندگان خرد در مقابل آنها موضع بگیرند، ضمن اینکه دیگر امکان فروش برندهای خارجی نیز برای توزیع کنندگان خرد فراهم نبود.

فارس: چرا توزیع کنندگان خرد لوازم خانگی تمایل کمتری به عرضه تولیدات ایرانی داشتند؟ با توجه به خروج برندهای خارجی از ایران و ممنوعیت واردات لوازم خانگی خارجی، امکان عرضه کالای لوازم خانگی برای فروشندگان خرد دیگر وجود نداشت، بنابراین چرا علاقه چندانی به عرضه کالای لوازم خانگی ایرانی نداشتند؟

فدایی: ین موضوع دلایل متعددی دارد. توزیع کننده به خصوص توزیع کننده خرد به عنوان ضلع آخر به فکر آن است که تا کالایی را در فروشگاه خود عرضه کند که سود آوری بیشتری برایش داشته باشد ضمن اینکه خواب محصول کم باشد، یعنی بتواند سریعا نسبت به فروش آن اقدام کند.

 تولیدکنندگان داخلی امتیازی برای فروش تولیداتشان به واحدهای صنفی نمی‌دهند

از آنجا که هر شرکت تولید لوازم خانگی در تولید همه محصولات خود قوی نیستند مثلا یک شرکت تولیدکننده خوب یخچال و فریزر است و شرکت دیگر تولید کننده خوب تلویزیون است و یا شرکت دیگر تولید کننده خوب ماشین لباس شویی است، بنابراین توزیع کنندگان خرد علاقه دارند، محصولی را از یک برند خاص در فروشگاه خود عرضه کنند که سریعا بفروش برود و آن محصول نیز قطعا بهترین محصول یک تولید کننده از نظر کیفیت است.

یعنی وقتی خریداری به مغازه دار مراجعه می‌کند و از وی راهنمایی می خواهد مغازه دار می‌گوید فلان برند تولید کننده ِ، خوب یخچال و فریزر است و فلان برند تولید کنندهِ، خوب تلویزیون است بنابراین یخچال و فریزر را از این برند خریداری کند و تلویزیون را از این برند و لذا نمی خواهد کالایی را عرضه کند که به علت کیفیت پایین در مغازه اش بماند و لذا دچار خواب سرمایه شود.

اما مساله این بود که تولید کنندگان ایرانی البته نه همه تولید کنندگان بهترین کالایشان و به اصلاح کالای جور را در صورتی در اختیار فروشنده قرار می دادند که فروشنده سبد کالایی آنها را خریداری کند و این در حالی بود با توجه به رکود سنگین حاکم در بازار، و مسائل ناشی از کرونا برای فروشنده صرفه اقتصادی نداشت که کالایی را خریداری و عرضه کند که چند ماه برای فروش آن صبر کند و به عبارتی سرمایه‌اش بخوابد.

از طرفی مردم نیز برای اینکه بتوانند از برند موردنظرشان بهترین محصولش را خریداری کنند، باید خرید خود را از برند شاپ ها انجام می دادند و لذا این وضعیت باعث نگاه منفی فروشندگان خرد به تولید کنندگان شد مبنی بر اینکه چرا در حالی که فروشنده خرد سال ها خاک بازار را خورده است و سال های در این بازار با مشکلات عدیده ای مواجه بوده است امروز نتواند کالاهای خوب تولید کننده ایرانی را عرضه کند و این کالاها در برند شاپ ها عرضه شود.

مساله دیگر که باز هم موجب شد توزیع کنندگان خرد علاقمندی کمتری به عرضه کالاهای ایرانی داشته باشند این بود که تا پیش از این برندهای خارجی کالاهای خود را با اقساط طولانی مدت به فروشندگان خرد می دادند اما برندهای ایرانی به دلیل مشکلات اقتصادی نمی توانستند این کار را بکنند و لذا این موضوع نیز مزید بر علت شد تا علاقمندی توزیع کنندگان خرد به عرضه کالاهای ایرانی کمتر شود.

فارس: توضیحات شما به معنای آن است که فروشندگان خرد به دلیل عدم صرفه اقتصادی علاقه‌ای به عرضه لوازم خانگی ایران ندارد و تمایل دارند که لوازم خانگی خارجی عرضه کنند اما لوازم خانگی خارجی نیز که توسط این فروشندگان عرضه شود با توجه به ممنوعیت واردات قطعا قاچاق است، عرضه کالای قاچاق نیز بی دردسر نیست، پس چگونه این اقدام صورت می‌گیرد.

فدایی: این موضوع در مورد همه فروشندگان صدق نمی کند، اما به هر حال فروشندگان سود خود را برای عرضه در نظر می‌گیرند. در بازار فعلی با توجه به مشکلات و رکود اقتصادی حاکم،  فروشنده خرد می تواند لوازم خانگی خارجی که اتفاقا به صورت غیرقانونی و غیررسمی وارد کشور شده است را با هر قیمتی در بازار بفروشد، بنابراین فروش این کالا یک مزیت برای فروشنده است.

 حاشیه سود بالای لوازم خانگی قاچاق نسبت به لوازم خانگی تولید داخل

کالاهای لوازم خانگی داخلی دارای لیست قیمت هستند و فروشندگان موظفند این کالاها را بر اساس قیمت تعیین شده و مصوب به خریدار بفروشند و اگر در مورد قیمت این کالاها تخطی کنند، خریدار می‌تواند از آن ها شکایت کند و حتی این شکایت ممکن است، منجر به بسته شدن آن واحد صنفی شود، اما در مورد لوازم خانگی خارجی قاچاق این مساله وجود ندارد، یعنی این کالاها فاقد فهرست قیمت هستند و فروشنده می‌تواند با هر قیمتی این کالا را عرضه کند و لذا حاشیه سود بالایی نیز برایش دارد.

نکته دیگر اینکه لوازم خانگی خارجی وارداتی به کشور از آنجا که به صورت غیررسمی وارد می شوند، در نتیجه مشمول هزینه‌های گمرکی و عوارض نمی شوند و بعضا قیمت آن نسبت به تولیدات داخلی کمتر می‌شود و لذا حاشیه سود بسیار بالایی برای فروشنده دارد و همین مسائل فروشنده خرد را ترغیب به عرضه این کالاها می‌کند.

البته باید به معضل عرضه لوازم خانگی جعلی و تقلبی نیز در بازار اشاره کرد که این موضوع مساله ای فراتر از کالای قاچاق است، کالای لوازم خانگی قاچاق از کشورهای حاشیه خلیج فارس به کشور وارد می‌شود و مساله در مورد این کالاها آن است که حقوق گمرکی و عوارض را پرداخت نمی‌کنند، اما کالا معمولا اصل است، اما در مورد کالاهای تقلبی و جعلی مساله این است که این کالاها از اجناس درجه دو و سه هستند و با کیفیت و قیمت بسیار پایین وارد می شوند اما به عنوان کالای اصلی در بازار به فروش می روند.

فارس: در اینجا موضوع را بصورت شفاف تر بیان کنید که فروشندگان خرد دقیقا  چه نقشی در عرضه کالاهای قاچاق و یا تقلبی دارند؟

فدایی: همانطور که اشاره شد مجموعه ای از موارد از جمله مشکلات اقتصادی، به صرفه نبودن عرضه لوازم خانگی، خواب سرمایه، حاشیه سود عرضه لوازم خانگی قاچاق باعث شده است تا برخی از عرضه کنندگان خرد نسبت به عرضه لوازم خانگی داخلی تمایل چندانی نداشته باشند و همین موضوع باعث شده تا فرصت برای عرضه لوازم خانگی قاچاق و حتی تقلبی و جعلی در بازار بیشتر فراهم شود. بنابراین برای اینکه معضل عرضه کالاهای قاچاق در جامعه کمتر شود علاوه بر اقداماتی که از سوی متولیان امر صورت می گیرد باید به این موارد نیز توجه شود و مشکلات زیرساختی رفع شود. در مجموع عدم حمایت از عرضه کنندگان خرد بی توجهی از سوی تولید کنندگان نسبت به دادن برخی امتیازات به این فروشندگان با توجه به مسائل حاکم بر بازار از جمله رکود اقتصادی، گرایش به سمت عرضه کالاهای با حاشیه سود بالاتر را برای عرضه کنندگان خرد بیشتر کرده است.

 تولید کنندگان لوازم خانگی داخلی در خدمات پس از فروش ضعیف عمل می‌کنند

موضوع دیگری که باز هم به فراهم شدن فضا برای عرضه لوازم خانگی قاچاق کمک می کند این است که بجز چند شرکت بزرگ تولید کننده لوازم خانگی داخلی بقیه شرکت های تولید کننده در ارائه خدمات پس از فروش ضعیف عمل می‌کنند و لذا فروشنده خرد در هنگام معرفی کالا به مشتری با توجه به مسئولیتی که معرفی کالا برای وی ایجاد می‌کند ترجیح می‌دهد، کالایی را به خریدار معرفی کند، دردسر کمتری برای وی داشته باشد.

لوازم خانگی قاچاق فاقد گارانتی هستند، بنابراین فروشنده از همان ابتدا به مشتری اعلام می کند که این کالا فاقد گارانتی است و براین اساس اگر این کالا خراب شد هیچ مسئولیتی برای فروشنده ندارد اما برخی از تولیدات داخلی خدمات پس از فروش خوب ارائه نمی دهند و در صورت بروز هر گونه مشکلی و عدم رسیدگی به آن از سوی نمایندگی مربوط، در دسترس ترین فرد برای خریدار فروشنده است و همین موضوع نیز باعث بروز مشکلاتی برای فروشندگان می شود و لذا این مساله نیز عاملی برای عدم علاقمندی به عرضه تولیدات داخلی توسط فروشندگان خرد است.

بنابراین مجموعه عواملی که ذکر شد نشان می دهد که چرا حلقه توزیع کننده خرد کف بازار از برند لوازم خانگی ایرانی حمایت نمی کند.

فارس: آیا توزیع کننده خرد مقصر عرضه کالای قاچاق در بازار است؟

فدایی: قطعا این گونه نیست و  فراهم شدن محیط برای جولان لوازم خانگی قاچاق در بازار یک زنجیره است و به مسائل مختلفی بستگی دارد  و تنها مرتبط به ضلع آخر یعنی فروشنده خرد نیست، اما در اینجا مسائلی که باعث شده تا فروشنده خرد از عرضه کالای ایرانی امتناع کند و به سمت عرضه کالای قاچاق گرایش یابد بیان شد.

فارس: چه راهکاری برای جلوگیری از این معضل ارائه می دهید؟

فدایی: یک راه این است که تولید کننده کالا را با اقساط بلند مدت در اختیار فروشنده یا توزیع کننده کف بازار قرار دهد تا فروشنده به فروش آن کالا دلگرم شود، اما این موضوع نیز در شرایط فعلی اقتصادی مشکلاتی برای تولید کنندگان به لحاظ گردش سرمایه بوجود می‌آورد. نکته دوم اینکه قیمت تولیدات نباید دستوری باشد، با دستور قیمت را ثابت نگه داشتن آسیب زیادی به بدنه تولید وارد می کند. وقتی قیمت یک کالایی به صورت دستوری ثابت نگه داشته شود تولید و فروش کاهش می یابد و حاشیه سود نیز پایین می آید. در حال حاضر هزینه واردات قطعات مورد نیاز لوازم خانگی افزایش یافته است، زیرا با حذف ارز 4200 تومانی مبنای محاسبه حقوق گمرکی از 4200 تومان به 25 هزار تومان نیمایی رسیده است و این موضوع برای تولید کنندگان هزینه های بسیار زیادی دارد.

متاسفانه یکی از آسیب هایی که دولت قبل به صنعت لوازم خانگی وارد کرد این بود، مسئولان وزارت صمت با آمار سازی و دادن اطلاعات کذب اعلام کردند که در صنعت لوازم خانگی همه تولیدات داخلی است، در حالی که این چنین نبود و نه تنها در ایران بلکه در تمام دنیا واردات برخی قطعات مورد نیاز تولید امری اجتناب ناپذیر است.

80 درصد ارزش تلویزیون به پنل آن بستگی دارد و این در حالی است که این قطعه وارداتی است و به علت عدم صرفه اقتصادی تولید آن در کشور و در بسیاری از کشورها بصرفه نیست و تولید کننده این کالا در دنیا چین است و حتی کره نیز که تولیدات بسیاری خوبی در خصوص تلویزیون دارد، این قطعه مصرفی را از چین تامین و وارد می کند.

وقتی گفته می شود تمام کالاها و قطعات مورد نیاز لوازم خانگی در کشور تولید می شود بنابراین مردم انتظار دارندکه قیمت ها افزایش نیابد در حالی که واقعا این طور نبوده است و لذا قیمت ارز بر قیمت تمام شده کالای تولیدی اثرگذار است. بنابراین با توجه به وارداتی بودن قطعات لوازم خانگی دولت باید بر مبنای حقوق گمرکی تجدید نظر کند، زیرا افزایش عوارض و حقوق گمرکی موجب افزایش هزینه برای تولید کننده می شود.